Kuduz, hayvanlardan insanlara bulaşan viral bir hastalık olup tilki, kurt ve çakal gibi yabani memeliler ile köpek, kedi, inek, koyun, keçi ve eşek gibi evcil memeli hayvanlarda görülebilmektedir. Kuduzun ana bulaşma yolu kuduz olan hayvanların ısırması, tırmalamasıdır. Ayrıca, bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozalardan kuduz hayvanın salyası ile de bulaşabilmektedir. Kuduza ilişkin belirtiler görülmeye başladığında, kuduz hem insanlar hem de hayvanlar için ölümcüldür. Ancak kuduz riskli temas sonrasında gerekli tedbirler alındığı zaman hastalığı oluşmadan önlemek mümkündür.
Dünya Sağlık Örgütü ölümcül seyreden bu hastalığa dikkat çekmek ve hastalığa ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla, ilk kuduz aşısını geliştiren Fransız kimyacı ve mikrobiyolojist Pasteur’ün ölüm yıl dönümü olan 28 Eylül’ü “Dünya Kuduz Günü” olarak belirlemiştir.
Kuduza yakalanmış evcil bir hayvanda bazı huy değişiklikleri görülür. Daha önceleri normal davranış gösteren hayvanlar sinirli ve saldırgan olurlar. Dikkatlerini çeken her şeye karşı ısırma ve saldırma isteği gösterirler. Yutak felcine bağlı olarak yutkunma reflekslerini yitirdiklerinden, sudan korkarlar ve ağızlarından aşırı miktarda salya aktığı görülür. Vahşi hayvanlar ise insanlara olan korkusunu yitirir ve evcil hayvan gibi insanlara yaklaşabilirler. Genelde gece ortaya çıkan vahşi hayvanlar, gündüz de ortalıkta görülebilirler ve dikkatini çeken her cisme saldırırlar. Hastalığın ileri safhalarında felç gelişir ve hayvanlar komaya girerek ölürler.
Hastalık belirtileri insanlarda; virüsün vücuda girmesinden itibaren yaklaşık 3-8 hafta sonra ortaya çıkar. İlk önce halsizlik, ateş, iştahsızlık, bulantı, baş ve boğaz ağrısı gibi hastalığa özel olmayan belirtilerle başlar. Isırık yeri ve çevresinde ağrı ve kaşıntı görülebilir. Yutak felci sebebiyle kuduzun karakteristik belirtisi olan sudan korkma görülür. Daha sonra hasta komaya girer ve ölüm meydana gelir. Hastalığın belirtileri görülmeye başladıktan sonra ölüm kaçınılmazdır.
Kuduzdan korunmak için; kedi ve köpekler kuduza karşı mutlaka aşılanmalı, evcil hayvanların, başıboş ve/veya vahşi hayvanlarla temas etmesine engel olunmalı, çevrede başıboş, hasta, garip davranışlar sergileyen veya ölmüş hayvan görüldüğünde ilgili yerler haberdar edilmelidir (Belediyeler, Muhtarlıklar, Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri gibi).
Kuduz şüpheli temas söz konusu olduğunda; ısırık yarasını vakit kaybetmeden bol su ve sabunla en az 15 dakika yıkayınız ve derhal bir sağlık kuruluşuna başvurunuz. Özellikle yara bakımı ve tedavisi ile kuduz aşısı ve kuduz serumu uygulamasının hastalığa yakalanmama hususunda hayati öneme sahip olduğu kesinlikle unutulmamalıdır. Hekimin gerekli görüp aşı programına aldığında aşılar aksatmadan uygulatılmalıdır.
Kuduz hastalığının belirtileri ortaya çıktıktan sonra tedavisi imkansızdır; bu nedenle kuduz olması muhtemel hayvanla şüpheli bir temasta en yakın sağlık kuruluşuna derhal müracaat edilmelidir.